مسمومیت بارداری چیست و چگونه درمان می شود؟

مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی یکی از عوارض جدی دوران بارداری است که می‌تواند خطرات بزرگی را برای سلامت مادر و جنین به همراه داشته باشد. این عارضه معمولاً بعد از هفته بیستم بارداری رخ می‌دهد و با افزایش فشار خون و وجود پروتئین در ادرار مشخص می‌شود. در این مقاله از مجله زیبا باش، به بررسی کامل این عارضه، علائم، علل، انواع، راه‌های درمان و روش‌های پیشگیری از آن می‌پردازیم. 

تعریف و علائم مسمومیت بارداری

پره اکلامپسی یک اختلال پیچیده است که منجر به اختلال در عملکرد اندام‌های مختلف مانند کلیه‌ها، کبد و مغز می‌شود. این عارضه معمولاً با علائم زیر همراه است:

·        فشار خون بالا: فشار خون بالای 14 روی 9 یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های پره اکلامپسی است.

·        تورم بدن: تورم غیرطبیعی در دست‌ها، پاها و صورت به ویژه در صبح.

·        وجود پروتئین در ادرار: مقدار زیاد پروتئین در ادرار نشان‌دهنده آسیب به کلیه‌هاست.

·        سردردهای شدید: سردردهایی که با دارو تسکین نمی‌یابند، می‌توانند نشانه هشداردهنده باشند.

·        اختلالات بینایی: تاری دید و مشاهده لکه‌های تاریک در میدان دید از دیگر علائم هستند.

·        حالت تهوع و استفراغ: به خصوص در مرحله پیشرفته بیماری.

·        درد در ناحیه بالای معده: احساس درد در قسمت بالای شکم یا سمت راست قفسه سینه.

·        کاهش ادرار: کاهش میزان ادرار روزانه.

این علائم ممکن است در مراحل اولیه خفیف باشند و به تدریج شدیدتر شوند.

علت ها و دلایل مسمومیت بارداری

علت دقیق مسمومیت بارداری هنوز مشخص نیست، اما ناهنجاری‌های جفت و آسیب به رگ‌های خونی اصلی‌ترین عوامل احتمالی در بروز آن به شمار می‌روند. عوامل خطرزای شناخته شده عبارتند از:

·        اولین تجربه بارداری: این عارضه در اولین بارداری شایع‌تر است.

·        ژنتیک: سابقه خانوادگی ابتلا به پره اکلامپسی ریسک ابتلا را افزایش می‌دهد.

·        اضافه وزن: زنان با شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از 35 در معرض خطر بیشتری هستند.

·        بارداری چندقلویی: بارداری دو قلو یا چندقلویی نیز ریسک ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهد.

·        بیماری‌های زمینه‌ای: بیماری‌های سیستم ایمنی مانند لوپوس، دیابت و فشار خون مزمن خطر ابتلا را بیشتر می‌کنند.

·        سن بارداری: بارداری در سن کمتر از 15 سال و بیشتر از 35 سال با خطرات بیشتری همراه است. 

بیتشر بخوانید: نکات مهم بارداری فرزند دوم

انواع مسمومیت بارداری

مسمومیت بارداری در سه نوع خفیف، شدید و اکلامپسی دسته‌بندی می‌شود که هرکدام دارای علائم و روش‌های درمانی متفاوتی هستند:

1. پره اکلامپسی خفیف

در این حالت، فشار خون اندکی افزایش می‌یابد (معمولاً به 14 روی 9 می‌رسد) و علائم خفیفی از جمله ورم، پروتئین در ادرار و افزایش وزن غیرمعمول دیده می‌شود. در این مرحله، بیمار می‌تواند با مراقبت‌های خاص و رعایت دستورات پزشکی این عارضه را مدیریت کند. 

2. پره اکلامپسی شدید

در این حالت، فشار خون بسیار بالا می‌رود و علائمی مانند سردرد، درد شدید معده، اختلالات بینایی و تنگی نفس ظاهر می‌شوند. این نوع از مسمومیت نیاز به بستری شدن و مراقبت‌های ویژه دارد. 

3. اکلامپسی

این حالت شدیدترین نوع مسمومیت بارداری است که با تشنج، کاهش هوشیاری و خطر مرگ برای مادر و جنین همراه است. اکلامپسی معمولاً در هفته‌های آخر بارداری رخ می‌دهد و نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد. 

تشخیص مسمومیت بارداری

تشخیص مسمومیت بارداری به طور عمده از طریق اندازه‌گیری فشار خون و آزمایش ادرار برای بررسی وجود پروتئین انجام می‌شود. همچنین آزمایش‌های خون برای بررسی عملکرد کلیه و کبد و سونوگرافی جهت ارزیابی رشد جنین ممکن است توسط پزشک توصیه شود.

درمان مسمومیت بارداری

درمان مسمومیت بارداری به شدت علائم و هفته بارداری بستگی دارد. در صورتی که بیمار در هفته 37 یا بیشتر باشد، زایمان بهترین و سریع‌ترین روش درمان است. اما در موارد خفیف‌تر یا زمانی که بارداری هنوز به مرحله کافی برای زایمان نرسیده است، روش‌های زیر برای کنترل علائم پیشنهاد می‌شود:

·        داروهای کنترل فشار خون: داروهایی مانند لابتالول و نیفدیپین برای کنترل فشار خون بالا تجویز می‌شوند.

·        داروی سولفات منیزیم: این دارو برای جلوگیری از تشنج در موارد شدید پره اکلامپسی توصیه می‌شود.

·        استراحت و کاهش استرس: استراحت کافی و دوری از استرس نقش مهمی در کاهش فشار خون و پیشگیری از تشدید علائم دارد.

·        مصرف مکمل‌های غذایی: استفاده از مکمل‌های حاوی ویتامین D، آهن و کلسیم زیر نظر پزشک به مادران توصیه می‌شود.

·        رعایت رژیم غذایی مناسب: مصرف آب کافی، کاهش نمک، استفاده از مواد غذایی غنی از فیبر و اجتناب از غذاهای شور و فست‌فود به کاهش خطرات این عارضه کمک می‌کند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره اهمیت تغذیه در دوران بارداری کلیک کنید.

در موارد شدید، بیمار باید در بیمارستان بستری شده و به صورت مداوم تحت نظر باشد تا از زایمان زودرس یا سایر عوارض جلوگیری شود. 

راه‌های پیشگیری از مسمومیت بارداری

با رعایت برخی اصول و مراقبت‌های بهداشتی، می‌توان خطر ابتلا به پره اکلامپسی را کاهش داد. توصیه‌های زیر برای پیشگیری از این عارضه مفید هستند:

• 1. داشتن وزن مناسب قبل از بارداری و کنترل وزن در دوران بارداری
• 2. مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم و کاهش مصرف نمک در دوران بارداری
• 3. ورزش‌های سبک و مجاز دوران بارداری با توصیه پزشک - بهترین ورزش ها در دوران بارداری؛ کلیک کنید!
• 4. مصرف ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن به کاهش خطرات کمک می‌کند.
• 5. استرس می‌تواند فشار خون را افزایش دهد، بنابراین مادران باردار باید تا حد ممکن از شرایط استرس‌زا دوری کنند.

تاثیر مسمومیت بارداری بر جنین

مسمومیت بارداری علاوه بر خطرات برای مادر، می‌تواند مشکلاتی نیز برای جنین به همراه داشته باشد، از جمله:

·        زایمان زودرس: زایمان قبل از هفته 37 بارداری به دلیل عدم رشد کامل جنین می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی و سایر عوارض شود.

·        محدودیت رشد جنین: اختلال در خون‌رسانی به جفت می‌تواند باعث کاهش رشد جنین و وزن کم هنگام تولد شود.

·        جداشدن جفت: این مشکل خطرناک می‌تواند منجر به خونریزی شدید مادر و قطع اکسیژن‌رسانی به جنین شود.

·        سندروم هلپ (HELLP): در موارد شدید، سندروم هلپ که شامل همولیز، افزایش آنزیم‌های کبدی و کاهش پلاکت خون است، ممکن است رخ دهد و تهدیدی جدی برای جان مادر و جنین محسوب می‌شود. 

سخن پایانی

پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری، یکی از شایع‌ترین و پرخطرترین عوارض دوران بارداری به شمار می‌رود که در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، می‌تواند عواقب جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. این عارضه که با افزایش ناگهانی فشار خون و تجمع پروتئین در ادرار مادر مشخص می‌شود، اغلب پس از هفته بیستم بارداری ظاهر شده و می‌تواند با علائمی نظیر تورم دست و پا، سردرد، مشکلات بینایی و درد شکمی همراه باشد.

مهم است که مادران به‌طور منظم به پزشک خود مراجعه و فشار خون و ادرار خود را کنترل کنند، چرا که برخی از موارد مسمومیت بارداری بدون بروز علائم واضح اتفاق می‌افتند و تنها از طریق معاینات و آزمایش‌ها قابل شناسایی هستند. درمان پره اکلامپسی بسته به شدت آن و مرحله بارداری متفاوت است. در موارد خفیف، کنترل فشار خون و استراحت می‌تواند مفید باشد، اما در موارد شدید، ممکن است نیاز به بستری شدن و حتی زایمان زودرس وجود داشته باشد. به‌طور کلی، زایمان معمولاً بهترین راه‌حل برای پایان‌ دادن به عوارض این بیماری و جلوگیری از پیشرفت آن به مراحل خطرناک‌تر است.