چه نکاتی را هنگام انتخاب ضدآفتاب باید در نظر بگیریم؟

فرقی نمی‌کند در فصل تابستان باشید یا در میانه‌ی زمستان؛ یک محصول مراقبت از پوست همیشه باید در اولویت شما باشد: ضدآفتاب اولین محصول مراقبت از پوست در هر فصلی‌ست. به عنوان طرفداران پوست سالم و جوان، ما هیچ ‌وقت از تأکید بر اهمیت محافظت در برابر آفتاب در تمام طول سال خسته نمی‌شویم. دلیلش این است که آسیب‌های نوری یا همان اثرات مخرب ناشی از تابش اشعه فرابنفش (UV)، یکی از عوامل اصلی پیری زودرس پوست، ملانوما و سایر انواع سرطان پوست محسوب می‌شود.

اما اگرچه اهمیت استفاده از ضدآفتاب برای همه روشن است، انتخاب یک ضدآفتاب مناسب ممکن است کمی گیج‌کننده باشد؛ زیرا باید اطلاعات و نکات زیادی را در نظر بگیرید. درست مانند سایر محصولات پوستی، ضدآفتاب هم یک نسخه‌ی یکسان برای همه نیست؛ بلکه هر نوع پوست و هر دغدغه‌ی پوستی به فرمولاسیون و ترکیبات خاص خود نیاز دارد. بنابراین برای اینکه مطمئن شوید در برابر خورشید به خوبی محافظت می‌شوید،

در ادامه این موضوع از مجله زیبایی و سلامت زیباباش، به بررسی نکاتی می‌پردازیم که باید هنگام خرید ضدآفتاب مدنظر داشته باشید و اینکه چه ترکیباتی برای پوست شما بهترین انتخاب هستند. 

✔️بیشتر بخوانید: روش های ساده مراقبت از پوست آقایان

نکات مهم هنگام خرید ضدآفتاب

انتخاب ضدآفتاب مناسب همیشه به سادگی برداشتن اولین محصول SPF از قفسه فروشگاه نیست. در قدم اول باید مطمئن شوید ضدآفتابی که انتخاب می‌کنید، پوست شما را هم در برابر اشعه UVA و هم UVB محافظت می‌کند و در عین حال در برابر تعریق یا آب مقاوم است. در ادامه، بر اساس توصیه‌های آکادمی پوست آمریکا (AAD) و متخصصان مراقبت از پوست، به مهم‌ترین نکات اشاره می‌کنیم:

SPF مناسب

SPF یا عامل محافظت در برابر خورشید به توانایی ضدآفتاب در محافظت از پوست در برابر اشعه UVB اشاره دارد. اغلب تصور می‌شود هرچه SPF بالاتر باشد، محافظت قوی‌تر است؛ اما همیشه این‌طور نیست.

به گفته‌ی دکتر دایان برسن، متخصص پوست و عضو شورای علمی MDSolarSciences: «وقتی مشتریان محصولی با برچسب SPF 100 می‌بینند، ممکن است فکر کنند به معنی محافظت صددرصدی از اشعه UVB است یا اینکه محصول تمام روز اثر دارد. اما چنین چیزی وجود ندارد. هیچ ضدآفتابی نمی‌تواند به طور کامل جلوی آفتاب را بگیرد و همه‌ی محصولات باید طبق دستورالعمل FDA دوباره استفاده شوند.»

بر اساس توصیه AAD:

برای استفاده روزانه، ضدآفتاب با SPF حداقل 30 بهترین انتخاب است، زیرا تا 96.7 درصد از اشعه UVB را فیلتر می‌کند. اگر پوست روشنی دارید، زیاد در فضای باز فعالیت می‌کنید یا در معرض خطر بالای سرطان پوست هستید، بهتر است از SPF 50 استفاده کنید. این میزان می‌تواند تا 98 درصد از اشعه UVB را مسدود کند و در صورت استفاده ناکافی، کمی جای خطا باقی بگذارد.

طیف گسترده (Broad Spectrum)

ارقام SPF فقط نشان‌دهنده‌ی میزان محافظت در برابر اشعه UVB هستند. به همین دلیل باید مطمئن شوید ضدآفتاب شما برچسب Broad Spectrum دارد. این نوع ضدآفتاب هم در برابر اشعه UVB و هم در برابر اشعه UVA محافظت ایجاد می‌کند. اشعه UVA طول موج بیشتری دارد و می‌تواند به لایه‌های عمیق‌تر پوست نفوذ کند و آسیب‌های بیشتری به همراه داشته باشد. 

فرمولاسیون ضدآفتاب

امروزه ضدآفتاب‌ها در شکل‌ها و بافت‌های متنوعی عرضه می‌شوند: کرم، لوسیون، ژل، اسپری و حتی پودر. انتخاب بهترین فرم، به نوع پوست و ترجیح شخصی شما بستگی دارد؛ به ویژه چون ضدآفتاب باید در طول روز دوباره استفاده شود. بنابراین بهتر است نوعی را انتخاب کنید که برایتان راحت باشد؛ چه در استفاده، چه در حمل ‌و نقل و چه در تمدید چندباره.

• 🔸پوست خشک: کرم‌ها و لوسیون‌ها مناسب‌تر هستند چون علاوه بر محافظت، به مرطوب نگه داشتن پوست کمک می‌کنند.
• 🔸پوست چرب: ژل‌های سبک یا پودرهای مات انتخاب خوبی‌اند چون جلوی براق شدن پوست را می‌گیرند.
• 🔸پوست حساس یا مستعد آکنه: فرمول‌های مینرال (معدنی)، غیرکومدون‌زا (Non-Comedogenic) و هیپوآلرژنیک توصیه می‌شوند. 

مقاومت در برابر آب

هیچ ضدآفتابی کاملاً ضدآب نیست، اما بعضی‌ها مقاوم در برابر آب هستند. اگر شنا می‌کنید یا زیاد عرق می‌کنید (مثلاً هنگام ورزش یا فعالیت در فضای باز)، حتماً سراغ ضدآفتاب‌های Water Resistant بروید. طبق گفته AAD، ضدآفتاب‌ها تنها می‌توانند برای 40 دقیقه یا 80 دقیقه در برابر آب مقاوم باشند. بنابراین پس از این مدت، لازم است دوباره تمدید شوند. 

ضدآفتاب‌های شیمیایی در برابر ضدآفتاب‌های مینرال (معدنی)

ضدآفتاب‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: شیمیایی و مینرال (فیزیکی). تفاوت اصلی آن‌ها در ترکیبات فعالشان است.

• 🔅ضدآفتاب‌های شیمیایی همان‌طور که از نامشان پیداست، بر پایه ترکیبی از مواد شیمیایی ساخته می‌شوند که با همکاری یکدیگر از پوست در برابر اشعه‌های UVA و UVB محافظت می‌کنند. این ترکیبات، نور فرابنفش را جذب و تجزیه کرده و سپس از طریق یک واکنش شیمیایی آن را به گرما تبدیل کرده و از بدن خارج می‌سازند.
• 🔅ضدآفتاب‌های مینرال یا فیزیکی از خاصیت طبیعی فیلترکنندگی موادی مانند دی‌اکسید تیتانیوم و زینک اکسید بهره می‌برند. این مواد معدنی، لایه‌ای محافظ روی پوست تشکیل می‌دهند که اشعه‌های فرابنفش را مانند یک آینه منعکس یا منحرف می‌کند و مانع نفوذ آن‌ها به پوست می‌شود.

هر دو نوع ضدآفتاب در برابر اشعه UV مؤثر هستند، اما بسیاری از متخصصان استفاده از ضدآفتاب‌های مینرال را ترجیح می‌دهند. دلیل این موضوع آن است که ضدآفتاب‌های معدنی پایدارتر در برابر نور (فتوستبیل) هستند، به طور طبیعی پوشش گسترده‌تری در برابر هر دو نوع اشعه UVA و UVB فراهم می‌کنند و درست از لحظه استفاده، اثر محافظتی خود را آغاز می‌کنند. 

✔️بیشتر بخوانید: مهمترین نکات مراقبت از پوست در تابستان

چه ترکیباتی را باید در ضدآفتاب جست‌وجو کنیم؟

ترکیبات فعال ضدآفتاب‌ها بسته به نوع آن‌ها متفاوت است.

• ◼️ضدآفتاب‌های مینرال (فیزیکی) از ترکیباتی استفاده می‌کنند که نور خورشید را مسدود یا منعکس می‌کنند.
• ◼️ضدآفتاب‌های شیمیایی حاوی موادی هستند که اشعه فرابنفش را به گرما تبدیل کرده و از بدن خارج می‌سازند.

ترکیبات مهم در ضدآفتاب‌های مینرال:

دی‌اکسید تیتانیوم (Titanium Dioxide):

به دلیل خاصیت پراکنده‌کردن نور، مانند یک سد محافظ بین پوست و اشعه‌های مضر UVA و UVB عمل می‌کند. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این ماده را به عنوان ایمن و مؤثر (GRASE) شناخته و استفاده از آن را برای کودکان بالای شش ماه مجاز دانسته است. متخصصان پوست این ترکیب را برای تمام انواع پوست، حتی پوست‌های حساس، توصیه می‌کنند.

زینک اکسید (Zinc Oxide):

دومین ماده‌ای است که توسط FDA در دسته GRASE قرار گرفته. این ترکیب به طور طبیعی طیف گسترده‌ای از اشعه UVA و UVB را فیلتر می‌کند و هیچ شواهدی مبنی بر نفوذ آن به پوست وجود ندارد. علاوه بر محافظت در برابر UV، زینک اکسید خواص دیگری مانند کمک به ترمیم پوست، ضدجوش بودن، خاصیت ضدباکتریایی و ضدالتهابی نیز دارد.

معمولاً هر دو ترکیب دی‌اکسید تیتانیوم و زینک اکسید در کنار هم در یک فرمول استفاده می‌شوند تا اثر محافظتی آن‌ها تقویت شود. این دو ماده هم برای پوست و هم برای محیط‌زیست بی‌خطر شناخته شده‌اند و به ندرت باعث تحریک یا واکنش ناخواسته می‌شوند، به همین دلیل همیشه مورد تأیید متخصصان پوست هستند. 

ترکیبات رایج در ضدآفتاب‌های شیمیایی:

آوو‌بنزون (Avobenzone):

از پوست در برابر اشعه UVA محافظت می‌کند، اما پایدار در برابر نور نیست و باید همراه با مواد تثبیت‌کننده استفاده شود. در غیر این صورت، طی یک ساعت پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب، ممکن است بین 50 تا 90 درصد از قدرت محافظتی خود را از دست بدهد. FDA استفاده از آن را در ضدآفتاب‌ها مجاز دانسته، اما حداکثر تا 3 درصد در فرمول نهایی.

اکتینوکسِیت (Octinoxate):

برای جذب اشعه UVB به کار می‌رود و از آسیب‌هایی مانند آفتاب‌سوختگی جلوگیری می‌کند. میزان مجاز آن در فرمول‌ها تا 7.5 درصد است، اما به دلیل تأثیرات زیست‌محیطی، استفاده از آن در ایالت‌ها و مناطقی مثل هاوایی و کی‌وست فلوریدا ممنوع شده است.

هوموسالات (Homosalate):

یک ترکیب آلی از خانواده سالیسیلات‌ها که اشعه UVB را جذب می‌کند. هنوز درباره عوارض احتمالی آن اجماع علمی کامل وجود ندارد، اما برخی تحقیقات نشان داده‌اند ممکن است در اختلال عملکرد هورمونی نقش داشته باشد.

اکسی‌بنزون (Oxybenzone):

یکی از رایج‌ترین اما بحث‌برانگیزترین ترکیبات ضدآفتاب شیمیایی است. نگرانی‌ها بیشتر به دلیل جذب آن از طریق پوست و ورود به جریان خون است. بررسی‌های علمی در سال 2017 ارتباط آن را با اختلالات تولیدمثل و تأثیرات منفی بر بارداری نشان داده‌اند. در حال حاضر FDA استفاده از آن را تا 6 درصد مجاز می‌داند، اما این ترکیب در چند کشور و ایالت هاوایی ممنوع شده است. 

چرا بهتر است ضدآفتاب مینرال انتخاب کنیم؟

✔️چند دلیل مهم وجود دارد:

برخی از ترکیبات شیمیایی مانند اکتینوکسِیت، هوموسالات و اکسی‌بنزون می‌توانند خطرات احتمالی برای سلامتی و محیط‌زیست داشته باشند. این مواد به عنوان مختل‌کننده‌های غدد درون‌ریز شناخته می‌شوند و ممکن است باعث واکنش‌های پوستی و آلرژی شوند.

در مقابل، ضدآفتاب‌های مینرال برای همه انواع پوست ایمن‌تر و ملایم‌تر هستند. زینک اکسید و دی‌اکسید تیتانیوم وارد جریان خون نمی‌شوند و فقط روی سطح پوست می‌نشینند و مانند یک سپر فیزیکی، اشعه‌های UV را منعکس یا فیلتر می‌کنند. این نوع ضدآفتاب‌ها بلافاصله پس از استفاده عمل می‌کنند، ماندگاری بیشتری زیر نور مستقیم خورشید دارند و تاریخ انقضای طولانی‌تری دارند. 

✔️بیشتر بخوانید:  تاثیر نوشیدن آب زیاد برای داشتن پوست شفاف و صاف 

ترکیبات اضافی مفید در ضدآفتاب‌ها

وظیفه اصلی ضدآفتاب محافظت از پوست در برابر خورشید است، اما محصولات باکیفیت فراتر از این عمل می‌کنند. برخی ترکیبات مفید که در فرمولاسیون ضدآفتاب‌ها دیده می‌شوند:

چای سبز، ویتامین C و E:

این مواد پوست را تغذیه می‌کنند، نشانه‌های پیری و لک را کاهش می‌دهند و با خاصیت آنتی‌اکسیدانی خود، رادیکال‌های آزاد را خنثی کرده و با استرس اکسیداتیو مبارزه می‌کنند. افزودن این ترکیبات به ضدآفتاب، قدرت محافظتی آن را بیشتر می‌کند.

هیالورونیک اسید، نیاسینامید و سرامیدها:

این مواد رطوبت‌رسان هستند و از از دست رفتن آب از سطح پوست (TEWL) جلوگیری می‌کنند. استفاده از آن‌ها باعث می‌شود پوست حتی زیر نور آفتاب، شاداب، پرآب و درخشان بماند.

آلوئه‌ورا و عصاره خیار:

هم خاصیت مرطوب‌کنندگی دارند و هم به دلیل اثر خنک‌کننده و آرام‌بخش‌شان، برای تسکین پوست پس از آفتاب‌سوختگی بسیار مفیدند.

دی‌اکسید تیتانیوم:

وقتی صحبت از محافظت در برابر آفتاب می‌شود، دی‌اکسید تیتانیوم در صدر بهترین ترکیبات ضدآفتاب قرار می‌گیرد. این ماده به طور طبیعی خاصیت طیف گسترده دارد و از پوست در برابر هر دو نوع اشعه UVA و UVB محافظت می‌کند، آن هم بدون ایجاد تحریک یا عوارض جانبی ناخواسته. درست مانند شریک خود، یعنی زینک اکسید، این ترکیب نیز غیرکومدون‌زا (مولد جوش نیست) و بسیار ملایم است، به همین دلیل گزینه‌ای عالی برای پوست‌های حساس محسوب می‌شود.

با این حال، یک نکته مهم وجود دارد: دی‌اکسید تیتانیوم در برابر اشعه‌های UVA با طول موج بلند چندان مؤثر نیست و بیشتر در برابر UVA کوتاه‌موج و UVB عملکرد بهتری دارد. به همین دلیل معمولاً همراه با زینک اکسید به کار می‌رود تا محافظتی کامل‌تر ایجاد کند. از طرفی چون روی سطح پوست می‌نشیند، برخی فرمول‌ها ممکن است لایه‌ای سفید روی پوست به جا بگذارند که برای بعضی افراد خوشایند نیست. 

🔻جمع بندی راهنمای انتخاب ضدآفتاب

محافظت در برابر آفتاب نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت پوست در طول سال دارد. به همین دلیل انتخاب یک ضدآفتاب متناسب با نیازها، سبک زندگی و ترجیحات شخصی شما اهمیت زیادی دارد. برای داشتن محافظت کامل‌تر، باید به عوامل زیر توجه کنید:

• ▪️مقدار SPF
• ▪️خاصیت طیف گسترده (UVA و UVB)
• ▪️مقاومت در برابر آب
• ▪️نوع فرمولاسیون
• ▪️میزان قرار گرفتن در معرض آفتاب
• ▪️نوع ضدآفتاب (مینرال یا شیمیایی)

هرچند هر دو نوع ضدآفتاب‌های شیمیایی و مینرال می‌توانند پوست را از اشعه‌های مضر حفظ کنند، بسیاری از متخصصان مراقبت از پوست ترجیح می‌دهند از ضدآفتاب‌های مینرال استفاده کنند؛ زیرا به طور طبیعی طیف گسترده دارند، ملایم‌تر و ایمن‌ترند، هم برای پوست و هم برای محیط‌زیست مناسب‌تر هستند و بلافاصله پس از استفاده اثر می‌گذارند.

هنگام انتخاب ضدآفتاب، همیشه بهتر است به ترکیبات درج‌شده روی برچسب محصول توجه کنید. با داشتن آگاهی بیشتر می‌توانید از ترکیبات شیمیایی مشکوک به خطرآفرینی پرهیز کرده و انتخابی هوشمندانه داشته باشید. با این حال، نکته مهم این است که هر نوع ضدآفتابی که انتخاب کنید، باید طبق دستور مصرف و به طور منظم تمدید شود تا بهترین نتیجه را از آن بگیرید.