حاملگی پرخطر و مراقبت‌های ضروری دوران بارداری پرخطر

با تشخیص احتمال وقوع عارضه‌ای که جنین یا مادر را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بارداری پرخطر محسوب می‌شود. در این مواقع پزشک باید با انجام مراقبت‌های پزشکی لازم برای مادر و جنین، شرایط آن‌ها را تحت کنترل در بیاورد. بدین ترتیب سلامت مادر و جنین حفظ شده و حاملگی پرخطر بدون ایجاد هرگونه مشکل، سپری می‌شود. در این مطلب از مجله زیبا باش همراه ما باشید تا با بررسی حاملگی‌های پرخطر، شما را با مراقبت‌های پزشکی مورد نیاز آشنا کنیم. 

منظور از حاملگی پرخطر چیست؟

مادران بارداری که در شرایط خطرساز هستند، حاملگی پرخطر را تجربه می‌کنند. این مادران باید در دوران بارداری و پس از زایمان تحت مراقبت‌های ویژه قرار بگیرند. کلمه پرخطر شاید کمی ترسناک باشد، اما فقط یک اصطلاح در بین پزشکان است که آن‌ها را مطمئن می‌کند مادر تحت مراقبت‌های ویژه قرار گرفته است. خانم‌های بارداری که در شرایط پرخطر به مراقبت‌های ویژه احتیاج دارند.

این افراد باید بیش‌تر به پزشک مراجعه کرده و به طور مرتب وضعیت سلامت خود و جنین را با آزمایش‌ها و سونوگرافی‌ها مورد بررسی قرار دهند. بدین ترتیب در صورت بروز هرگونه مشکل، پزشک معالج خیلی سریع اقدامات لازم برای درمان را انجام می‌دهد. به طور کلی در صورت تجربه این موارد در بارداری، حاملگی از نوع پرخطر محسوب می‌شود:

• مادر مبتلا به صرع
• مادر مبتلا به دیابتمادر مبتلا به سرطان
• مادر مبتلا به فشار خون بالا
• مادر مبتلا به بیماری‌های کلیوی
• مادر معتاد به الکل یا مواد مخدر
• بارداری دو یا چند قلو
• بیش از ۳ بار سابقه سقط جنین
• سن کم‌تر از ۱۷ با بالای ۳۵ سال
• سابقه دیابت بارداری یا زایمان زودرس
• سابقه خانوادگی تولد نوزاد با نقص مادرزاد
• بیماری‌های عفونی مثل هپاتیت C یا اچ آی وی
• شاخص توده بدنی کم‌تر از ۱۸.۵ و بیشتر از ۳۵

انواع حاملگی پرخطر

تمام افرادی که بارداری آن‌ها ابتدا طبیعی و سالم است، احتمال دارد که پس از مدتی در رده حاملگی پرخطر قرار بگیرند. در واقع در تمام بارداری‌ها احتمال بروز خطراتی برای سلامتی جنین و مادر وجود دارد که اگر فرد مراقبت‌های لازم را داشته باشد، مشکلی برای او ایجاد نمی‌شود. بارداری‌های پرخطر در چند دسته قرار دارند:

مخاطرات مربوط به مادر

در صورت وجود بیماری‌هایی مثل فشار خون بالا، دیابت، تیروئید، آسم و... در قبل بارداری، احتمال وخیم شدن شرایط مادر در حاملگی وجود دارد. از طرفی ممکن است یک سری مشکلات در بارداری‌های قبلی اتفاق افتاده باشد که پزشک راجع به دوباره رخ دادن آن‌ها نگران شود. برای مثال دیابت بارداری، پره اکلامپسی یا زایمان زودرس از مواردی هستند که حاملگی را در شرایط پرخطر قرار می‌دهند. آیا همه چیز درباره دیابت بارداری را می‌دانید؟

مادرانی که چندقلو حامله هستند، زنانی که سابقه ناباروری داشته‌اند و خانم‌های بارداری که شاخص توده بدنی بالای ۳۰ دارند در شرایط حاملگی پرخطر قرار می‌گیرند. احتمال بروز عوارضی مثل فشار خون بالا، عفونت، زایمان زودرس و... در افرادی با شاخص توده بدنی بالای ۳۰ بسیار زیاد است. در این شرایط باید مشکلات این مادران به دقت تشخیص داده شود تا با انجام مراقبت‌های ضروری، شرایط جسمانی‌ ایده‌آل برای زایمان آن‌ها فراهم شود. شما می‌توانید با محاسبه BMI در مجله زیبا باش، شاخص توده بدنی خود را اندازه بگیرید.

مخاطرات مربوط به جنین

رشد ضعیف نوزاد در بارداری فعلی یا قبلی، تشخیص ناهنجاری‌های ژنتیکی حین سونوگرافی، بیماری‌های مادرزاد و کم خونی جنین از جمله خطراتی هستند که در زمان حاملگی سلامت مادر و جنین را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

مادران باردار پرخطر چگونه می‌توانند از خود مراقبت کنند؟

خود مراقبتی یکی از بهترین روش‌ها برای سپری کردن حاملگی پرخطر است. در این شرایط مادر باید یک رژیم غذایی سالم و مفید داشته باشد. برای مثال غذا‌های سرشار از ویتامین و مواد معدنی بخورد و دارو‌های تجویز شده پزشک را مرتب مصرف کند. قرص‌های جوشان، قرص آهن، انواع ویتامین و... از جمله اقدامات مفید خود مراقبتی برای گذراندن حاملگی پرخطر هستند.

در این شرایط خانم باردار باید از تماس فیزیکی با افراد بیمار و سرما خورده خودداری کند و تمرینات ورزشی درست و مناسبی داشته باشد. بدین ترتیب سلامت خود و جنین را حفظ کرده و یک نوزاد سالم و سرحال به دنیا می‌آورد.  مهم‌ترین اقدامات خود مراقبتی عبارتند از:

• رژیم غذایی مفید و سالم داشته باشید و مصرف روزانه شیر و لبنیات، میوه، سبزیجات و مواد غذایی حاوی پروتئین را فراموش نکنید.
• هیچ آزمایشی را از دست نداده و تمام ملاقات‌های ضروری با پزشک را انجام دهید.
• از مصرف خودسرانه ویتامین یا دارو خودداری کرده و تمام دارو‌های تجویز شده را مصرف کنید.
• حتما فولیک اسید مصرف کنید.
• از افراد سرما خورده و بیمار دوری کنید‌.
• به توصیه‌های پزشکی عمل کنید. برای مثال تمرین‌های ورزشی که پزشک پیشنهاد داده را به شکل صحیح انجام دهید. آیا می‌دانید چه ورزش‌هایی برای دوران بارداری مناسب است؟

مراقبت‌های پزشکی ضروری برای مادران باردار پرخطر

در صورتی که پزشک تشخیص دهد حاملگی شما پرخطر است، باید دفعات بیش‌تری با او ملاقات کنید. برای اطمینان از رشد طبیعی جنین هم شاید لازم باشد تا در نوبت‌های بیش‌تری سونوگرافی انجام دهید. مراقبت‌های پزشکی در حاملگی‌های پرخطر شامل کنترل منظم فشار خون و انجام آزمایش ادرار برای بررسی عفونت یا پره اکلامپسی است.

در صورت بیش‌تر بودن سن مادر از ۳۵ سال یا وجود مشکل ژنتیکی یا کروموزومی در بارداری قبلی هم احتمال دارد که پزشک بدون انجام آزمایش‌های غربالگری، شما را مستقیم برای آزمایش‌های تشخیص نقص‌های مادرزاد بفرستد. برای مثال ممکن است آزمایش آمنیوسنتز و CVS را تجویز کند‌.

اگر مادر باردار به دیابت مبتلا شده باشد، باید آزمایش خون به‌صورت مداوم انجام شود. در صورتی که در شرایط حاملگی پرخطر هستید، از باتجربه بودن پزشک معالج خود مطمئن شوید. همچنین راجع به طبیعی بودن زایمان یا سزارین با او مشورت کنید. برای کسب اطلاعات بیش‎تر در این زمینه می‌توانید بررسی دلایل انتخاب زایمان طبیعی یا سزارین را بخوانید.

علائم بارداری‌های پرخطر

هر خانم بارداری باید بدون احساس اضطراب یا نگرانی علائم خود را تحت نظر داشته باشد تا در صورت بروز یک حالت غیر طبیعی برای رفع آن به پزشک مراجعه کند. وقتی حاملگی شما پرخطر است، توجه به علائم خطرناک اهمیت بالایی دارد. به طور کلی علائم بارداری‌های پرخطر عبارتند از:

·         وجود تب

·         دل‌پیچه یا درد شکمی

·         ضعف و بی‌حالی دائمی

·         بالا رفتن درجه حرارت بدن

·         هر نوع خونریزی واژینال

·         خروج ناگهانی مایع از واژن

·         از دست دادن هوشیاری

·         تغییر در حرکات جنین

·         تورم ناگهانی دست و پا یا صورت

·         فشار لگنی مداوم یا درد پایین کمر

·         تیرگی، تار شدن دید یا سردرد شدید

·         انقباض منظم دردناک یا بدون درد به مدت یک ساعت

چه عواملی باعث ایجاد حاملگی‌های پرخطر می‌شود؟

·        بالا بودن سن بارداری: خانم‌های بالای ۳۵ سال بیش‌تر از سایر خانم‌ها در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری، پره اکلامپسی و محدودیت رشد درون رحمی هستند.

·        مشکلات بارداری: احتمال بروز فشار خون بالا، دیابت بارداری و... به‌صورت همزمان با حاملگی وجود دارد. ایجاد عفونت، احتمال زایمان زودرس و کوتاه شدن دهانه رحم هم از جمله خطرزایی هستند که در صورت عدم مراقبت صحیح، سلامت جنین و مادر را تهدید می‌کنند.

·        بیماری‌های زمینه‌ای: سلامت مادر بر سلامت بارداری و جنین تاثیر‌گذار است. بنابراین حاملگی افراد مبتلا به دیابت، فشار خون بالا، مشکلات ریوی، اختلالات خود ایمنی و. ‌.. پرخطر محسوب می‌شود.

·        جفت سرراهی: جفت سرراهی با خونریزی زیاد در مادر برای جنین خطرناک است.

·        بارداری چند قلو: حاملگی چند قلو احتمال فشار خون، دیابت بارداری و زایمان زودرس را افزایش می‌دهد.

·        چاقی: ۳۵ درصد از خانم‌های باردار مبتلا به چاقی هستند و در معرض خطر دیابت بارداری، پره اکلامپسی، سقط جنین و مرده زایی قرار دارند.

·        اختلالات خونی: بیماری‌هایی مثل سلول داسی شکل احتمال محدودیت رشد جنین، زایمان زودرس، سقط جنین و عفونت‌های دستگاه ادراری را به دنبال دارند.

مهم‌ترین نکات برای کنترل خطرات حاملگی از نوع پرخطر

·        سیگار کشیدن احتمال خونریزی در بارداری، محدودیت رشد جنین، آسم دوران کودکی و زایمان زودرس را افزایش می‌دهد. پس قبل از حاملگی، مصرف سیگار را ترک کنید.

·        از مصرف دارو‌های غیر مجازی که اثرات ناشناخته‌ای بر جنین دارند، خودداری کنید‌.

·        الکل منجر به بروز مشکلات رشدی می‌شود. پس قبل حاملگی، مصرف آن را قطع کنید.

·        تمام واکسن‌های ضروری پیش از بارداری شامل‌ واکسن آبله مرغان، آنفولانزا و... را تزریق کنید.

·        در جمع‌های شلوغ حاضر نشوید، غذا‌های سالم بخورید، دست‌هایتان را منظم بشویید و بهداشت فردی خود را رعایت کنید.

·        قبل از بارداری تحت نظر یک متخصص تغذیه قرار گرفته و به وزن طبیعی برسید.

·        پیش از اقدام به بارداری مشکلات مربوط به فشار خون خود را برطرف کنید.

·        در صورت بروز مشکل در بارداری‌های قبلی، حتما با متخصص ژنتیک و متخصص زنان و زایمان مشورت کنید‌.

سوالات متداول حاملگی پر خطر

آیا بالا بودن قند ناشتا مادر باردار را جزء گروه پرخطر قرار می‌دهد؟

بله؛ اگر بارداری با دیابت همزمان شود، حاملگی پرخطر است. در این شرایط زنان باید تحت نظر پزشک غدد و متخصص زنان باشند تا بعد از طبیعی شدن قند خون، اقدام به بارداری کنند. در صورت ابتلا به دیابت بارداری هم باید تحت درمان قرار بگیرند.

آیا در صورت در خطر بودن جنین یا مادر باید حاملگی را خاتمه داد؟

خیر؛ با مراجعات کوتاه‌تر و مراقبت‌های بیش‌تر و کنترل مداوم، پزشک بهترین زمان پایان حاملگی را مشخص می‌کند. بعضی اوقات ادامه پیدا کردن حاملگی تا آخر ۴۰ هفته خطرناک است و پزشک، دستور تولد جنین در هفته ۳۵ یا ۳۶ بارداری را می‌دهد.

بارداری پرخطر بیش‌تر در چه سنینی صورت می‌گیرد؟

امروزه با پیشرفت علم پزشکی نمی‌توان یک سن مطلق را برای بارداری پرخطر مشخص کرد. در گذشته زنانی که بالای ۳۵ سال باردار می‌شدند، در شرایط حاملگی پرخطر قرار داشتند. اما امروزه صرف نظر از سن، باید وزن مناسبی هم داشته باشند. به طور کلی بارداری در سن بالا خطر سقط جنین را افزایش داده و احتمال نیاز به سزارین را بیش‌تر می‌کند.

سخن پایانی

بارداری یک دوران شیرین و کمی نگران‌کننده برای مادر است. برخی موارد برای تمام مادران اتفاق افتاده و برخی تنها برای بعضی از آن‌ها رخ می‌دهد. در این شرایط مادر باید تحت نظر یک پزشک ماهر و باتجربه قرار بگیرد تا با کنترل وضعیت سلامت جنین، مراحل طبیعی رشد او طی شود. بدون شک با انجام مراقبت‌های پزشکی ضروری، دوران بارداری به سلامت سپری شده و یک فرزند سالم و سرحال به جمع خانواده شما اضافه می‌شود.